در این مطلب به بررسی خواص شگفت انگیز عناب خواهیم پرداخت. عناب یکی از خشکبار خوشمزه و سرشار از خاصیت است که متاسفانه هنوز بسیاری از مردم با خواص تغذیه ای آن آشنایی ندارند. عناب قبل از این که در خشکبارفروشی ها یافت شود، یک میوه خوش رنگ و لذیذ است که طعمی شبیه میوه ازگیل دارد، و داخل آن سبز رنگ است. پس هر سال در اوایل شهریور ماه، از میوه فروشی های محله سراغ میوه عناب را بگیرید. البته به یاد داشته باشید که به جز میوه عناب، سایر قسمت های آن از قبیل ریشه و برگ گیاه نیز قابل مصرف است. پس به عطاری های محل نیز سر بزنید. عناب دارای خواص طبی متعددی است و در مکاتب طب سنتی کشورهای مختلف جایگاه ویژه‌ای برای کمک به سلامت و درمان بیماری‌ها دارد. در بریتانیا عناب را به صورت خشک شده و یا به صورت آب‌نبات‌های طعم‌دار همراه با چای عصر میل می‌نمایند. در شرق آسیا عناب‌های بسیار بزرگی به اندازه خرما و با رنگ‌های مختلف از جمله مشکی و قرمز به عمل می‌آید. در این کشورها شربت شیرین میوه عناب را مورد استفاده قرار می‌دهند. در برخی مناطق از عناب برای تهیه سرکه استفاده می‌شود و در آفریقا از آن کیک درست می‌کنند. عناب کنسرو شده و چای با طعم عناب نیز در جهان استفاده می‌شود، اما در ایران، پاکستان و هندوستان، عناب را بیشتر به صورت خشک شده استفاده می‌نمایند، ولی جالب است بدانید که در بسیاری از نقاط دنیا میوه تازه آن به صورت سبز استفاده می‌شود که البته طعم بسیار خوبی هم دارد.
به طور معمول فصل برداشت عناب اول شهریور تا اوایل مهر است. اگر باغداران عناب را به صورت تر و تازه به بازار عرضه کنند کمتر از ده روز کپک می زند یا ترش می شود. به همین دلیل باغداران بخش عمده ای از عناب را خشک یا صبر می کنند میوه روی درخت خشک شود و سپس به بازار عرضه می کنند. عناب خشک تا یک سال بدون یخچال قابلیت نگهداری دارد.
چون جویدن عناب خشک به دندان آسیب می زند، در نتیجه قبل از مصرف آن را بشویید و به مدت 2 دقیقه و نه بیشتر در آب غوطه ور کنید. سپس 3 تا 4 ساعت صبر کنید تا رطوبت به مغز عناب نفوذ کند و بافت آن برای خوردن نرم و دلچسب شود.
لازم است بدانید عناب تا 40 درصد وزن خود رطوبت جذب می کند و اگر بیش از 2 دقیقه در آب غوطه ور باشد لیچ شده و ویتامین های محلول در آب آن خارج می شود. هرگز عناب را خارج از فصل به شکل تر نخرید، چون رطوبت آن مصنوعی است و زمان ماندگاری آن خارج از یخچال کم است.
این میوه درختی، بیضی شکل و به رنگ قرمز است که ابتدا در کشور چین کاشته شد و قدمت استفاده از آن در طب سنتی چین، به 2500 سال پیش بازمی گردد. این میوه که می‌توان درختان آن را از ایران تا هند و جنوب چین و حتی جنوب اروپا پیدا کرد، در هر منطقه‌ای دارای اسامی مختلفی است. در هند و پاکستان آن را «ایناب» و در شرق آسیا آن را خرمای قرمز، خرمای چینی یا خرمای هندی می‌نامند. درخت عناب شبیه درخت سنجد است و در نواحی کوهستانی برخی از مناطق ایران مانند خراسان یافت می‌شود. مرغوبترین انواع عناب ایران در بیرجند کشت می شود.
آرام بخش
در بررسی خواص شگفت انگیز عناب ترکیبات مفید موجود در عناب از قبیل فلاوونوئیدها و ساپونین ها، در آرامش بخشیدن به جسم و روان تاثیر دارند. اگر دچار بی خوابی یا اختلال در خواب هستید، مصرف عناب می تواند به شما کمک کند. با مصرف عناب به صورت های مختلف (میوه تازه، خشکبار، دم کرده) می توان به کاهش استرس کمک کرد. استرس و نگرانی های روحی یکی از مهمترین عوامل بروز بیماری های مختلف قلبی عروقی است و از این رو درمان آن به سلامت فرد کمک می کند. همچنین عناب ضد بد خلقی بوده و در طب سنتی چین و کره از آن به عنوان دارویی که سبب کاهش اضطراب می‌شود استفاده می کنند.
انرژی بخش و خون ساز
عناب سرشار از آهن و فسفر است. این مواد معدنی بخش مهمی از ساختار گلبول های قرمز خون می باشد. کم خونی یا کمبود آهن خون، می تواند علائمی نظیر خستگی عضلانی، خستگی، سوء هاضمه و گیجی داشته باشد. با مصرف عناب ضمن بهبود جریان خون در رگ ها، اکسیژن رسانی به اندام ها بهتر انجام شده و کارایی و نشاط بدن افزایش می یابد. مصرف عناب برای زنان و دختران نوجوان توصیه شده است.
سلامت استخوان
یکی از بهترین راهکارها برای تقویت استخوان ها، دریافت مناسب و کافی مواد معدنی ضروری برای سلامت استخوان است. همچنین با افزایش سن، خطر پوکی استخوان در کمین اکثر افراد و به خصوص بانوان است. جالب است بدانید که پوکی استخوان یکی از بیماری های شایع بین زنان میانسال و سالمند ایرانی است. در عناب مقدار زیادی کلسیم، فسفر و آهن وجود دارد و با مصرف مداوم آن می توانید به سلامت خود کمک کنید.
مدیریت وزن
محتوای چربی کل میوه عناب بسیار کم است. نسبت اسیدهای چرب اشباع نشده به کل چربی در میوه عناب بالا است، بنابراین متخصصین تغذیه می‌توانند عناب را به عنوان بخشی از رژیم غذایی توصیه نمایند. همچنین محتوای بالای پروتئین و فیبر خوراکی عناب، در کنار مقدار کم کالری، آن را به عنوان یک میان وعده مناسب و مفید معرفی می کند. در تمام برنامه های غذایی کاهش وزن، عدم ریزه خواری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. لذا با مصرف عناب شما احساس سیری بیشتری می کنید و سراغ ریزه خواری نخواهید رفت.
تقویت سیستم ایمنی
عناب نقش بسیار مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد. این مهم به واسطه وجود آنتی اکسیدان هایی از قبیل ویتامین C و ویتامین A، و انواع مواد آلی مفید موجود در آن است. رادیکال های آزاد، فراورده های جانبی واکنش های شیمیایی بدن هستند و مهمترین عامل آسیب رسانی به سلول های بدن و بروز بیماری ها می باشند. ترکیبات آنتی اکسیدان، با حذف رادیکال های آزاد در جهت حفاظت از بدن و جلوگیری از بیماری های مزمن به خصوص سرطان عمل می کنند. علاوه بر این، ویتامین C موجود در عناب با تحریک تولید گلبول های سفید که سربازان دفاعی بدن هستند، باعث استحکام این سدّ دفاعی بدن می شود. در طب سنتی ایران نیز مصرف جوشانده عناب برای درمان سرفه، سرماخوردگی و آنفلوانزا و انواع گلودرد بسیار توصیه شده است. چای عناب در شرق آسیا یک نوشیدنی بسیار گوارا محسوب می‌شود که به جلوگیری از سرماخوردگی نیز کمک می‌کند.
ضد سرماخوردگی
اگر دچار سرماخوردگی شده‌اید و از خشکی سینه و سرفه رنج می‌برید، عناب داروی گیاهی مناسب و کارآمدی است. عناب دارای لعاب فراوان، پروتئین، مواد قندی و مقدار زیادی ویتامین C است. عناب به دلیل داشتن لعاب زیاد، نرم کننده سینه و ضد سرفه است. جوشانده عناب گرفتگی صدا را برطرف می‌کند. به علاوه آسم و تنگی نفس را برطرف می‌کند.
تصفیه خون و کاهش فشار خون
در عناب ترکیبات آلکالوئیدی و ساپونین ها به مقدار قابل توجهی وجود دارند که در تصفیه خون و پاکسازی آن از مواد سمی دخالت دارند. قدیمی ها می گفتند عناب خون را صاف می کند، و منظورشان دقیقاً همین بود؛ زیرا وجود سموم در خون ضمن آسیب رساندن به سلول ها و بروز اختلال در عملکرد آنها، باعث تنش روی دستگاه ایمنی و لنفی می شود. در هوای آلوده این روزهای شهرهای بزرگ، مصرف عناب می تواند به خوبی به پاکسازی خون شما از سموم کمک کند.
همچنین مصرف عناب به دلیل وجود پتاسیم زیاد در آن؛ نقش مهمی در کاهش فشار خون دارد.
سلامت گوارش
فیبر خوراکی، ساپونین، و تریترپنوئیدهای عناب در سلامت دستگاه گوارش نقش دارند. این ترکیبات باعث افزایش بازجذب ریزمغذّی ها در روده و تسهیل حرکت مواد در طول روده بزرگ می شوند. مصرف مداوم عناب می تواند در پیشگیری و درمان یبوست و نفخ نیز موثر باشد. مصرف عناب به هضم غذا کمک کرده و در جلوگیری از نفخ موثر است. همچنین عناب تقویت کننده کبد، معده، طحال و دستگاه گوارش است.
عناب در زمان ابتلا به اسهال می‌تواند حرکات مربوط به دستگاه گوارش را کاهش دهد. میوه خشک رسیده به عنوان ملین می‌باشد. حتی تأثیر آن برای کمک به درمان یبوست با مطالعات بالینی مختلف به اثبات رسیده است
سلامت پوست
عناب با وجود آنتی اکسیدان های غنی، به سلامت پوست کمک می کند. شادابی پوست، درمان جوش و آکنه، جلوگیری از چین و چروک پوست از مهمترین مزایای مصرف عناب برای پوست است. همچنین اگر به تعرق شبانه دچار هستید یا زیاد عرق می کنید، عناب بخورید. شاید باور نکنید که به جای خرید انواع کرم ها و لوسیون های گران قیمت، می توانید با مصرف مداوم خوراکی های طبیعی به زیبایی و سلامت خود اهمیت بدهید. کافی است یک بار مواد تشکیل دهنده محصولات آرایشی و بهداشتی تان را بخوانید تا ببینید از عصاره انواع میوه ها و دانه های خوراکی که ممکن است به راحتی از خوردن آنها صرف نظر کنید، در ترکیب آن استفاده شده است. دم کرده ریشه عناب برای رشد و تقویت مو و درمان تب مفید است.
کنترل دیابت
از دیگر خواص شگفت انگیز عناب ترکیبات اتری موجود در عناب عامل مهار کننده‌ای در افزایش قند خون است. همچنین عناب مقادیر پارامترهای بیوشیمیایی مانند قند خون، اوره، کراتینین، کلسترول سرم، تری‌گلیسیرید سرم، HDL، LDL، هموگلوبین و هموگلوبین گلیکوزیله را به طور قابل توجهی به سطح نرمال نزدیک می‌کند.